Jednostki polskie

Do działań powstańczych przystąpiły oddziały Okręgu Warszawskiego AK oraz oddziały dyspozycyjne Kedywu KG AK.

Według obliczeń Jerzego Kirchmayera stan ewidencyjny AK na terenie okręgu warszawskiego w lutym 1944 wynosił ok. 50.000 żołnierzy w tym Kedyw Komendy Głównej (ok. 2400 żołnierzy). W okręgu według tych samych danych funkcjonowało 800 plutonów (647 pełnych plutonów oraz 153 plutony „szkieletowe”) w tym 198 plutonów Wojskowej Służby Ochrony Powstania^[21]. Stan bojowy oddziałów okręgu wynosił w ciągu całego powstania od 25.000 do 28.000 żołnierzy. O godzinie „W” do walki przystąpiło ok. 2500 uzbrojonych powstańców. Oddziały przystąpiły do walki w ramach zgrupowań w poszczególnych obwodach:

• Obwód I – Śródmieście, Stare Miasto – komendant ppłk Edward Pfeiffer „Radwan”;
• Obwód II – Żoliborz, Marymont, Bielany – komendant ppłk Mieczysław Niedzielski„Żywiciel”;
• Obwód III – Wola – komendant ppłk Jan Tarnowski „Waligóra”;
• Obwód IV – Ochota – komendant * ppłk Mieczysław Sokołowski (ps. „Grzymała”) komendant Obwodu IV – Ochota
• Obwód V – Mokotów – komendant ppłk Aleksander Hrynkiewicz „Przegonia”;
• Obwód VI – Praga – komendant ppłk Antoni Żurowski „Bober”;
• Obwód VII – Powiat Warszawski – komendant mjr Kazimierz Krzyżak „Bronisław”;
• VIII samodzielny rejon Okęcie – komendant mjr Stanisław Babiarz „Wysocki”;

W odwodzie komendanta okręgu funkcjonowało Zgrupowanie „Paweł” pod dowództwem ppłkFranciszka Rataja”Paweł”. W terenie Obwodu Wola koncentrację miały oddziały dyspozycyjnej Kedywu Komendy Głównej AK tworzące Zgrupowanie „Radosław” pod dowództwem ppłk Jana Mazurkiewicza „Radosław”;

Struktury bojowe w trakcie powstania[edytuj]

W trakcie powstania Rejon I obwodu Śródmieście (bez III i VIII Zgrupowania na Powiślu) wraz z niektórymi oddziałami Rejonu 4 (Batalion in. Czarnieckiego, Batalion im. Łukasińskiego. część Batalionu „Chrobry” oraz batalionu im. Kilińskiego) zostały oddzielone na Starym Mieście, tworząc 7 sierpnia do 5 września Grupę Północ pod dowództwem płk. Karola Ziemskiego „Wachnowski”.

 Osobny artykuł: Grupa Warszawa Północ - Wachnowski.

Główna część obwodu, stanowiła Grupę „Śródmieście”, z której taktycznie 8 sierpnia wydzielono „Podobwód Śródmieście Południowe”, obejmujący Rejon 2 oraz Rejon 3.

 Osobny artykuł: Grupa Śródmieście Północ - Radwan.

 Osobny artykuł: Grupa Śródmieście Południe - Sławbor.

Drugi ośrodek walki na Żoliborzu Obwód Żywiciel, po początkowym rozproszeniu i przejściu części oddziałów do Kampinosu, od 5 sierpnia walczył jako

• Zgrupowanie „Żaglowiec”;
• Zgrupowanie „Żmija”;
• Zgrupowanie „Żyrafa”;
• Zgrupowanie „Żniwiarz”;
• pluton osłonowy

11 sierpnia utworzono Zgrupowanie „Żbik” stanowiące obsadę nowego rejonu 5. Zgrupowanie zostało następnie przemianowane na Zgrupowanie „Żyrafa II”, zaś dotychczasowe Zgrupowanie „Żyrafa” otrzymało nazwę „Żyrafa I”. Od 15 września Zgrupowanie „Żyrafa II” wróciło do nazwy „Żbik”. 16 sierpnia utworzono z oddziałów które przeszły z Kampinosu,Zgrupowanie „Żubr”, potem utworzono Zgrupowanie „Żaba” które zostało podporządkowane Zgrupowaniu „Żaglowiec”.

Z Żoliborzem współpracowała Grupa „Kampinos” dowodzona przez mjr Alfonsa Kotowskiego„Okoń” powstała z oddziałów obwodu warszawskiego, oddziałów żoliborskich, wolskich oraz oddziałów z nowogrodzkiego pod dowództwem por. Adolfa Pilcha „Góra”, „Dolina”.

Trzeci ośrodek walki na Mokotowie rozproszony w pierwszych dniach powstania składał się z:

• Zgrupowania pułku „Baszta” dowodzonego przez ppłk Stanisława Kamińskiego „Daniel”.
• pułk „Waligóra” składający się z batalionów „Ryś” i batalionu „Oaza”, dowodzony przez ppłk Remigiusza Grocholskiego „Waligóra”;
• plutonów Dywizjonu „Jeleń” 7 pułku ułanów lubelskich, grupy artyleryjska „Granat” oraz 1 pułku szwoleżerów „Góral”.

Struktura po przeformowaniu oddziałów w Warszawski Korpus AK[edytuj]

Struktura wojsk regularnych została nadana oddziałom powstańczym na krótko przed wymarszem do niewoli. Lista obejmuje te oddziały, które zdekonspirowano. Żołnierze „Kedywu” wyszli z Warszawy wraz z ludnością cywilną lub w składzie innych jednostek. Oddziały AL i KB wyszły również w sposób niezorganizowany. Ich żołnierzom wydano legitymacje Armii Krajowej.

• Warszawski Korpus Armii Krajowej – dowódca gen. bryg. Antoni Chruściel (ps. „Monter”), zastępca dowódcy płk dypl. Karol Ziemski (ps. „Wachnowski”) – skład 8., 10., 28. Dywizja Piechoty oraz oddziały specjalne.
  • 8 Dywizja Piechoty AK im. Romualda Traugutta (Obwód Żoliborz) – dowódca ppłkMieczysław Niedzielski (ps. „Żywiciel”)
    • 13 Pułk Piechoty AK – dowódca kpt. Witold Plechawski „Sławomir”; (Zgrupowanie „Żbik”);
    • 21 Pułk Piechoty AK "Dzieci Warszawy" – dowódca kpt. Marian Kamiński„Żaglowiec” (Zgrupowanie „Żaglowiec” i Zgrupowanie „Żaba”);
    • 32 Pułk Piechoty AK – dowódca kpt. Władysław Nowakowski „Żubr” (Zgrupowanie „Żubr” oraz plutony 225, 244 i 257 ze Żgrupowania „Żmija”);
    • 8 Pułk Artylerii Lekkiej AK (Zgrupowanie „Żyrafa”) – dowódca mjr Kazimierz Nowacki „Żyrafa”;
    • Zgrupowanie „Żniwiarz” w dyspozycji dowódcy dywizji.
  • 10 Dywizja Piechoty AK im. Macieja Rataja (Obwód Mokotów) – dowódca ppłk Józef Rokicki (ps. „Karol”)
    • 28 Pułk Piechoty, złożony z oddziałów obwodu Mokotów i batalionów Pułku „Baszta”
    • 30 Pułk Piechoty „Waligóra”
    • 31 Pułk Piechoty, złożony z oddziałów rejonu Sadyba, Czerniaków i Lasy Chojnowskie
    • 10 Pułk Artylerii Lekkiej AK
  • 28 Dywizja Piechoty AK im. Stefana Okrzei (Obwód Śródmieście) – dowódca płkEdward Pfeiffer (ps. „Radwan”)
    • 15 Pułk Piechoty „Wilków”, złożony ze zgrupowań: W jej skład weszły zgrupowania: Zgrupowanie Chrobry II, Zgrupowanie Gurt, oraz Batalion „Rum” iBatalion im. Sowińskiego;
    • 36 Pułk Piechoty Legii Akademickiej AK, w skład którego weszły Zgrupowanie „Bartkiewicz” (w tym kilka oddziałów z dawnego Zgrupowania „Róg”, które przeszły ze Starego Miasta) oraz Zgrupowanie „Krybar”;
    • 72 Pułk Piechoty, złożony z oddziałów Batalion „Golski”, Batalion „Miłosz”,Batalion „Stefan” i Batalion „Ostoja”;
    • 28 Pułk Artylerii Lekkiej AK

W ramach 28 dywizji dywizji działały również struktury 21 Pułku Piechoty „Dzieci Warszawy” AK, pod dowództwem ppłk. Stanisława Kamińskiego „Daniel” w skład którego weszły:

• Batalion „Zaremba-Piorun”
• Batalion „Ruczaj”
• Batalion „Radosław” w składzie (Oddział „Sokół”, oddział „Radosław”, 3 Batalion „Bełt”)^[22]; Była to jednostka zorganizowana odrębnie od 21 Pułku Piechoty „Dzieci Warszawy” AKna Żoliborzu.

Do oddziałów biorących udział w powstaniu należy też zaliczyć jednostki wojsk regularnych, które śpiesząc z pomocą wzięły bezpośredni udział w walkach. Były to:

• Dowództwo i sztab 1 Armii Wojska Polskiego;
• 6 Pułk Piechoty 2 Dywizji Piechoty;
• 8 i 9 Pułk piechoty 3 Dywizji Piechoty;
• 1 Kompania Rozpoznawcza 1 Dywizji Piechoty;
• Dywizjony 1 Pułk Lotnictwa Myśliwskiego „Warszawa”;
• 2 Pułk Nocnych Bombowców „Kraków” 1 Dywizji Lotniczej WP;
• 3 Pułk Lotnictwa Szturmowego;
• 301 Dywizjon Bombowy Ziemi Pomorskiej im. Obrońców Warszawy – jednostka Polskich Sił Zbrojnych na Zachodzie;
• 1586 Polska Eskadra do zadań specjalnych im. Obrońców Warszawy RAF;
• 274 Batalion Amfibii, bataliony pontonowe i eskadry lotnicze – jednostki radzieckie;
• 148 Dywizjon Bombowy do zadań specjalnych i 178 dywizjon bombowy RAF – jednostkibrytyjskie;
• 3 Dywizja Bombowa 8 Armii Powietrznej Stanów Zjednoczonych United States Air Force;
• 31 i 34 Dywizjony Bombowe oraz oddziały 3 Dywizji 8 Floty Powietrznej USAF – jednostki amerykańskie.